Logopeda

 

PLAN PRACY LOGOPEDY SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 13 W JAWORZNIE

 

Opracowanie:

Natalia Matlak-Rutkowska

logopeda

 

           Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej  z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, zajęcia logopedyczne organizuje się dla uczniów z deficytami kompetencji i zaburzeniami sprawności językowych.

Cele pracy logopedycznej:

1. Kształtowanie prawidłowej mowy i doskonalenie wymowy już ukształtowanej;

2. Usuwanie wad wymowy;

3. Nauczanie mowy (mówienia i rozumienia) w przypadku jej braku lub utraty;

4. Usuwanie zaburzeń głosu;

5. Usuwanie trudności w nauce czytania i pisania.

Zadania logopedy w szkole:

1. Diagnozowanie logopedyczne, w tym prowadzenie badań przesiewowych w celu ustalenia stanu mowy oraz poziomu rozwoju językowego uczniów;

 2. Prowadzenie zajęć logopedycznych dla uczniów oraz porad i konsultacji dla rodziców i nauczycieli w zakresie stymulacji rozwoju mowy uczniów i eliminowania jej zaburzeń;

3. Podejmowanie działań profilaktycznych zapobiegających powstawaniu zaburzeń komunikacji językowej we współ- pracy z rodzicami uczniów;

4. Wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w:

 a) rozpoznawaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów w celu określenia mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów oraz przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu uczniów, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły i placówki,

 b) udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Diagnoza logopedyczna

            Głównym celem diagnozy logopedycznej jest ustalenie rodzaju zaburzeń mowy. Schemat diagnozy logopedycznej obejmuje:

1) określenie problemu,

2) wybór odpowiednich metod i narzędzi diagnozy,

3) efektywne zastosowanie procedur diagnostycznych,

4) systematyczne zbieranie danych,

5) wnioskowanie, analizę informacji,

6) opracowanie wyników diagnozy i postawienie rozpoznania,

7) sformułowanie zaleceń naprawczych,

8) dostarczenie uczniowi zrozumiałych i użytecznych informacji zwrotnych.

Terapia logopedyczna

            Prawidłowo przeprowadzona diagnoza logopedyczna pozwala na zaplanowanie terapii logopedycznej. Aby terapia była efektywna należy przestrzegać kilku zasad:

1) zasada wczesnego rozpoczynania terapii - terapia logopedyczna powinna rozpocząć się natychmiast po stwierdzeniu zaburzeń mowy. Wczesna interwencja znacznie skraca dochodzenie do celu.

2) zasada systematyczności - nawiązuje do dwóch aspektów terapii. Po pierwsze, narzuca schemat nauczania poszczególnych dźwięków. Terapia każdego dźwięku musi przejść przez określone etapy takie jak: przygotowanie narządów artykulacyjnych do wymawiania ćwiczonego dźwięku, wywołanie dźwięku w izolacji, połączenie go z samogłoską w nagłosie, śródgłosie i wygłosie wyrazów, dalej ze spółgłoskami. Następnie ćwiczony dźwięk należy utrwalić w zdaniach, opowiadaniach i mowie spontanicznej. Po drugie, dotyczy rytmiczności pracy. Zajęcia muszą odbywać się cyklicznie.

3) zasada stopniowania trudności - narzuca rozpoczynanie terapii od elementów, które są dla dziecka najłatwiejsze i systematyczne przechodzenie do elementów trudniejszych.

4) zasada utrwalania - wymaga systematycznego powtarzania zdobytych umiejętności tak, aby weszły one w nawyk.

5) zasada indywidualizacji - zaznacza potrzebę podchodzenia do każdego dziecka w sposób indywidualny. Dzieci zmagają się z różnymi wadami mowy, a przyczyny tych wad również są indywidualne dla każdego dziecka.

6) zasada aktywnego i świadomego udziału - dziecko musi wiedzieć po co uczęszcza na terapię. Niezwykle istotne jest również wzbudzenie motywacji i chęci do osiągnięcia celu.

7) zasada kompleksowego oddziaływania - wraz z zaburzeniami mowy występują często inne zaburzenia: emocjonalne, zachowania, opóźnienia rozwoju umysłowego, zaburzenia lateralizacji czy funkcji percepcyjno-motorycznych. Należy prowadzić wtedy równolegle także terapię pedagogiczną, psychologiczną.

8) zasada współpracy z najbliższym otoczeniem - zarówno dziecko, jak i jego najbliższe otoczenie ma prawo do rzetelnej informacji na temat zdiagnozowanych zaburzeń. Wspólnie z otoczeniem dziecka należy omówić plan terapii i zachęcić do współdziałania.

Metody stosowane w terapii logopedycznej

            Jednym z najważniejszych zadań logopedy jest wybranie odpowiednich metod pracy. W logopedii rzadko korzysta się z jednej metody. Znacznie częściej stosuje się elementy z różnych metod, ponieważ terapeutę obowiązuje przestrzeganie zasady kompleksowego oddziaływania. Wybór metod pracy zawsze podyktowany jest rodzajem zaburzeń. Najczęściej wykorzystuje się następujące metody wraz z technikami:

1) metody logopedyczne - używane tylko i wyłącznie w postępowaniu logopedycznym i dla niego specyficzne:

- ćwiczenia logopedyczne - oddechowe, fonacyjne, artykulacyjne, usprawniające motorykę i kinestezję narządów mownych, słuchu fonemowego;

- pokaz i wyjaśnianie ułożenia narządów artykulacyjnych;

- mechaniczne układanie narządów artykulacyjnych za pomocą sond, szpatułek;

- odczytywanie mowy z ruchów ust;

- wykorzystywanie pewnych nieartykułowanych dźwięków lub czynności fizjologicznych organizmu do tworzenia nowych głosek(np. wibracje warg, dmuchanie, chuchanie);

- kontrola wzrokowa;

- kontrola dotykowa i czucia skórnego dłoni;

- fonogesty;

- język migowy;

- metoda cienia;

- mówienie wydłużone;

- metoda maskowania.

2) metody lingwistyczne - często wykorzystywane w procesie logopedycznym, powstałe na podstawie wiedzy zaczerpniętej z różnych działów językoznawstwa, m.in. fonetyki, morfologii, kultury żywego słowa:

- metoda substycyjna Seemana wraz z jej różnymi modyfikacjami;

- metoda wyszukiwania słów kluczowych i rozpoczynania od nich terapii;

- ćwiczenia dykcyjne.

3) metody pedagogiczne - metody powstałe na gruncie pedagogiki i zaadaptowane przez logopedię:

- metoda dobrego startu;

- gesty umowne;

- ćwiczenia rytmizujące;

- mówienie rytmiczne;

- ćwiczenia słuchu muzycznego;

- metoda ośrodków pracy.

4) metody psychologiczne - wykorzystywane z uwagi na psychologiczne uwarunkowania i skutki zaburzeń mowy:

- techniki relaksacyjne;

- psychodrama;

- hipnoterapia;

- psychoterapia treningowa.

Ramowy plan postępowania logopedycznego:

ETAPY PRACY KOREKCYJNEJ	RODZAJE ĆWICZEŃ
Etap przygotowawczy	1. Ćwiczenia oddechowe: - pogłębienie oddechu; - wydłużenie fazy wydechowej; - rozruszanie przepony; - usuwanie nadmiernego napięcia mięśniowego. 2. Ćwiczenia fonacyjne: - doskonalenie umiejętności kierowania własnym głosem; - likwidacja nadmiernego napinania mięśni krtani i aparatu artykulacyjnego; - likwidacja nadmiernego natężenia głosu, niewłaściwej wysokości głosu, twardego nastawienia więzadeł głosowych. 3. Ćwiczenia sprawności narządów mowy: - ćwiczenia warg, języka, podniebienia miękkiego; - wypracowanie zręcznych i celowych ruchów narządów mowy; - nauka prawidłowego połykania i doskonalenie koordynacji ruchów narządów mowy.
Etap wywołania głoski	1. Wywołanie dźwięku w izolacji.
Etap automatyzacji	1. Utrwalanie dźwięku w izolacji; 2. Utrwalanie dźwięku między samogłoskami; 3. Utrwalanie dźwięku w nagłosie, śródgłosie i wygłosie wyrazów; 4. Utrwalanie dźwięku w zdaniach oraz podczas czytania; 5. Utrwalanie dźwięku w mowie spontanicznej.
Ćwiczenia wspomagające rozwój mowy	1. Ćwiczenia słuchu fonemowego: - kształcenie umiejętności różnicowania i identyfikowania dźwięków mowy ludzkiej; - umiejętność analizowania i syntezowania dźwięków mowy ludzkiej. 2. Ćwiczenia i zabawy z muzyką - logorytmika: - rozpoznawanie dźwięków wysokich i niskich; - różnicowanie liczby dźwięków; - różnicowanie barwy głosu; - rozpoznawanie znaczenia dźwięków. 3. Ćwiczenia ogólnorozwojowe: - ćwiczenia spostrzegania wzrokowego, słuchowego; - ćwiczenia pamięci; - ćwiczenia koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej; - ćwiczenia dykcyjne; - wzbogacanie słownika czynnego i biernego.

 

 

Bibliografia:

1. Czaplewska E., Diagnoza zaburzeń rozwoju artykulacji, w: Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki, red. Czaplewska E., Milewski S., Sopot 2012.

2. Demel G., Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawa 1996.

3. Jastrzębowska G., Pelc-Pękala O., Metodyka ogólna diagnozy i terapii logopedycznej, w: Logopedia - pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki. Tom 2: Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci i osób dorosłych, red. Gałkowski T., Jastrzębowska G., Opole 2003.

4. Sołtys-Chmielowicz A., Zaburzenia artykulacji. Teoria i praktyka., Kraków2014.